به‌گزارش قدس آنلاین، دلایل متعددی برای پیامدهای منفیِ زیست­ محیطی و اجتماعی امروز در کشور از جمله الگوی حکمرانی و نظام مدیریتی و سیاستگذاری می‌توان برشمرد. در میان این دلایل، استفاده از ابزار صرفا مهندسی و نگاه تک بعدی به موضوع توسعه، یکی از این دلایل و ریشه ناتوانی در ایجاد و یا تشدید بحران­های امروزی است. سال‌هاست که در کشور ما مهندسی در بستری از جامعه‌ای که انگیزه ­گفتگو با حاکمیت را ندارد و دولتی کم­ظرفیت که نمی‌تواند اجماع­آفرینی نخبگان را فراهم کند، رنجور و بی‌اثر شده است. در یک کلام، مهندسیِ امروزی در جامعه­ ما کنشگر نبوده و نیست. به همین دلیل است که در چنین جامعه‌ای مهندسی صرفا تبدیل به ابزار دست سیاست‌ورزان بوه و هست. امروز جامعه ایرانی برای اینکه بتواند مسیر آینده را باز نماید و مهندسی را در جامعه اثربخش کند، نیازمند جامعه شناسی و علوم اجتماعی است و این وظیفه متولیان توسعه کشور است تا این همگرایی را نهادینه و ساختارمند کند و با در کنار هم قرار دادن علوم مهندسی و اجتماعی از مخاطرات خود رهایی یابد.

در این مسیر، بخش‌های مختلف دولتی و غیردولتی دارای نقش اساسی هستند. تاکید این نوشتار بر نقش حرفه مهندسی و شرکت‌های مهندسی در کمک به همگرا کردن علوم مهندسی و علوم اجتماعی است. شرکت‌های مهندسین مشاور به عنوان یکی از اجزای کلیدی در فرآیندهای توسعه و اجرای پروژه‌های عمرانی و مهندسی، نقش مهمی در همگرایی علوم اجتماعی و مهندسی ایفا می‌کنند. این شرکت‌ها با استفاده از دانش و تجربه خود در زمینه‌های مختلف مهندسی، می‌توانند به طراحی و اجرای پروژه‌هایی بپردازند که نیازهای اجتماعی و اقتصادی جامعه را به بهترین نحو پاسخ دهند. در ادامه، به نقش‌های کلیدی این شرکت‌ها پرداخته می‌شود.

1. توسعه و اجرای پروژه‌های میان‌رشته‌ای و یا طراحی جامع‌نگر

شرکت‌های مهندسین مشاور با ترکیب دانش مهندسی و علوم اجتماعی می‌توانند به طراحی پروژه‌هایی بپردازند که علاوه بر جنبه‌های فنی، نیازها و دغدغه‌های اجتماعی را نیز در نظر بگیرند. این رویکرد جامع‌نگر می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی شهروندان و توسعه پایدار کمک کند.

2. ارزیابی و مدیریت تأثیرات اجتماعی-فرهنگی (اتاف)

شرکت‌های مهندسین مشاور می‌توانند با انجام مطالعات ارزیابی تأثیرات اجتماعی  (SIA)، تأثیرات احتمالی پروژه‌ها بر جامعه را پیش‌بینی کرده و راهکارهایی برای کاهش این تأثیرات منفی ارائه دهند. این مطالعات می‌توانند شامل تحلیل نیازهای محلی، ارزیابی ریسک‌ها و بررسی اثرات بلندمدت پروژه‌ها باشند. در این خصوص تاکید می‌گردد که بر اساس تحقیقات انجام شده، پروژه‌هایی که با انجام مطالعات ارزیابی تأثیرات اجتماعی-فرهنگی اجرا می‌شوند، تا ۳۰ درصد کمتر از پروژه‌های بدون این مطالعات، با اعتراضات و مقاومت‌های اجتماعی مواجه می‌شوند. در یک نمونه موفق خارجی، شرکت مشاوره مهندسی "Arup" در انگلستان با اجرای مطالعات SIA  در پروژه‌های بزرگ زیرساختی، به بهبود تعاملات اجتماعی و کاهش اثرات منفی پروژه‌ها بر جوامع محلی کمک کرده است.

3. توانمندسازی و آموزش

شرکت‌های مهندسین مشاور می‌توانند با برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی برای کارکنان خود و سایر ذینفعان، به انتقال دانش و تجربه‌های میان‌رشته‌ای کمک کنند. این آموزش‌ها می‌توانند شامل مهارت‌های مدیریت پروژه، تحلیل اجتماعی، و روش‌های مشارکت مردمی باشند. در این خصوص، بررسی‌ها نشان می‌دهد که برگزاری دوره‌های آموزشی میان‌رشته‌ای می‌تواند تا ۲۵ درصد به افزایش کارایی و کیفیت پروژه‌های عمرانی و مهندسی کمک کند.

4. تسهیل مشارکت با ذینفعان در انجام طرح‌های عمرانی و مهندسی

شرکت‌های مهندسین مشاور می‌توانند با طراحی و اجرای فرآیندهای مشارکتی، به جلب مشارکت فعال تمامی ذینفعان در مراحل مختلف پروژه‌ها کمک کنند. این فرآیندها می‌توانند شامل جلسات مشورتی، نظرسنجی‌ها، و کارگاه‌های طراحی مشارکتی باشند. اهمیت درنظرگیری ذینفعان این است که آمار نشان می‌دهد پروژه‌هایی که با مشارکت فعال مردمی اجرا می‌شوند، تا ۲۰ درصد بیشتر از پروژه‌های بدون مشارکت مردمی، به اهداف توسعه پایدار دست می‌یابند. در یک نمونه خارجی، شرکت مشاوره مهندسی "AECOM" در آمریکا با اجرای فرآیندهای مشارکتی در پروژه‌های شهری، به جلب نظرات و پیشنهادات مردم و ارتقاء کیفیت و پذیرش اجتماعی پروژه‌ها کمک کرده است.

5. نوآوری و توسعه پایدار و راهکارهای نوآورانه

شرکت‌های مهندسین مشاور می‌توانند با استفاده از فناوری‌های نوین و رویکردهای خلاقانه، به توسعه راهکارهای پایدار و کارآمد در پروژه‌های عمرانی و مهندسی بپردازند. این راهکارها می‌توانند شامل استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، طراحی سبز، و مدیریت هوشمند منابع باشند. در این زمینه، مطالعات نشان می‌دهند استفاده از فناوری‌های نوین و رویکردهای پایدار می‌تواند تا ۴۰ درصد به کاهش هزینه‌های بلندمدت و افزایش کارایی پروژه‌های عمرانی و مهندسی کمک کند.

6. نقش نهادها و انجمن‌های صنفی در هم‌افزایی شرکت‌های مهندسین مشاور

اصولا هر جریانِ اصلاح‌کننده در کشور، در صورتی می‌تواند موفق شود که دارای یک تشکل و ساختار سازمانی باشد. در این زمینه، جامعه مهندسان مشاور با قدمت بیش از ۵۰ سال، فرصت بی‌بدیلی برای هم‌افزایی علوم مهندسی و اجتماعی و توجه به موضوعات بین‌رشته‌ای در پروژه‌های عمرانی است. اگرچه وجود رویکرد اصلاحی در جامعه مهندسان مشاور طی سالیان اخیر و دراختیار داشتن کمیته‌هایی نظیر آموزش و توانمندسازی، استراتژی و تعامل، بستر مناسبی برای این همگرایی تلقی می‌گردد، لیکن ضروری است تا با حمایت بخش دولتی از جامعه مشاور و اعضای آن، شرایط بهتری برای درنظرگیری موضوعات اجتماعی در طرح‌ها و پروژه‌های مهندسی فراهم آید.

نتیجه‌گیری

براساس موارد فوق، شرکت‌های مهندسین مشاور نقش حیاتی در همگرایی علوم اجتماعی و مهندسی ایفا می‌کنند. این شرکت‌ها با توسعه و اجرای پروژه‌های میان‌رشته‌ای، انجام مطالعات ارزیابی تأثیرات اجتماعی، توانمندسازی و آموزش کارکنان، تسهیل مشارکت مردمی، و توسعه راهکارهای نوآورانه و پایدار می‌توانند به بهبود کیفیت و کارایی پروژه‌های عمرانی و مهندسی کمک کنند.